Pokazuju ovo najnoviji podaci Evrostata, koji otkrivaju da radna sedmica u BiH traje duže u odnosu na sve evropske države, osim Srbije – ukupno oko 42 sata, što je za čak četrdesetak sati mjesečno više od vremena koje, primjera radi, holandski radnik provede na poslu.
Četiri radna dana, 32 sata u sedmici – zvuči kao fantazija za mnoge poslodavce i radnike u BiH, dok u Evropskoj uniji ovaj trend, a što se može vidjeti i iz podataka Evrostata, uzima sve veći zamah. Istraživanja otkrivaju da su firme koje su uvele četvorodnevnu radnu sedmicu nakon toga imale još bolje poslovne rezultate.
Odmorni i raspoloženi radnici bili su glavni „krivac” – jer su u radnu sedmicu ulazili mnogo opušteniji, pronalazeći veći balans između poslovnog i privatnog života.
Kada je u pitanju BiH, ovakav princip rada nije naišao na odobravanje kod većine poslodavaca, jer smatraju da skraćenu radnu sedmicu nije moguće sprovesti u praksi, a ako bi se tako nešto i uradilo, navode da bi bili prinuđeni da režu plate. Kako su istakli radnici rade na sat i što više rade, imaju i veću platu. I obratno.
Praksa je, međutim pokazala da nije baš sve tako kako oni tvrde. Ako smo evropski rekorderi po broju radnih sati, valjda bi trebalo da smo pri vrhu i po visini plata. I jesmo, ali samo ako obrnemo listu naopačke.
Prosječna mjesečna primanja trenutno u BiH iznose oko 1.400 maraka. Ako ovaj broj podijelimo sa pomenutim brojem radnih sati – ispada da je satnica jednog radnika u BiH tek oko osam maraka, što je za tri puta manje od evropskog prosjeka. Još gori je odnos ukoliko ovu jednostavnu matematičku računicu primijenimo na minimalac, koji u FBiH iznosi 600 maraka, a u Republici Srpskoj 900.
U prvom slučaju ispada da je satnica 3,5 maraka, a u drugom oko pet, odnosno da je dnevnica onih koji su na minimalcu u FBiH 28 maraka, a u Republici Srpskoj oko 40. U prevodu – jedan običan čovjek sa prosječnom platom, ili minimalcem u BiH, sa zarađenom dnevnicom ne može svoju porodicu odvesti na neki pristojan ručak u restoran.
Matematika
Komentarišući sve ove podatke predsjednica Saveza sindikata Republike Srpske Ranka Mišić ističe da je kada je u pitanju BiH situacija vjerovatno još i gora, a pogotovo ako bi se u ovu statistiku i matematičku računicu kao jedna od bitnih stavki, varijabli, ukalkulisao i rad na crno – vikendom i drugim neradnim danima, kojem su izloženi pojedini radnici gotovo svakodnevno.
Kako je rekla dužina radne sedmice je jasno definisana i precizirana – i ona iznosi 40 sati sedmično, odnosno maksimalno 180 mjesečno. Sve preko toga, pojašnjava ona, trebalo bi da bude riješeno pojedinačnim ugovorima između radnika i poslodavca.
– Postoji institut prekovremenog rada. Nažalost poslodavci ga vrlo često izbjegavaju, jer ima dosta slučajeva da pojedini ljudi rade i po deset pa čak i 12 sati dnevno, a to im se nigdje ne vodi, već upisuje kao da su navodno radili samo osam. Radnici pristaju na to, jer su prinuđeni, nemaju alternativu – kaže Mišićeva, navodeći da je ovaj problem posebno prisutan u sektoru trgovine, ali i građevinarstva.
Navodi i da je zbog teške ekonomske situacije u zemlji, ali i niskih plata, koje su daleko ispod evropskog prosjeka, vrlo čest slučaj da su pojedini ljudi jednostavno primorani da rade i više poslova i to obično na crno.
Smatra da se na ovaj način krši postojeći zakon o radu, ali i propisi koji regulišu broj radnih sati i obavezno plaćanje prekovremenog rada. Osvrćući se na veliku razliku u broju radnih sati koje ostvari jedan radnik iz BiH i Evropske unije ukazuje da u pojedinim evropskim zemljama već odavno postoji jedan trend da se radna sedmica skrati za određen broj sati.
I ona se pozvala na neka od sprovedenih istraživanja ekonomista, ali i sociologa, koja su pokazala da u tim slučajevima skraćivanja radne sedmice – produktivnost raste.
– Gotovo sva istraživanja su pokazala da kraća radna sedmica, odnosno više slobodnog vremena za odmor i porodicu, donosi samo pozitivne rezultate, jer su radnici zadovoljniji, produktivniji, ali i inovativniji. Na taj način i ekonomska, ali i socijalna slika nekog društva postaje bolja – navodi Mišićeva.
Nažalost, ističe ona, to nije slučaj i kod nas, jer bi pojedini poslodavci, da mogu, i posljednju kap krvi isisali iz svojih radnika, navodeći da ima i čestitih vlasnika firmi, ali veoma malo. Otkriva i da kada je u pitanju minimalac i tu ima dosta zloupotreba, jer su poslodavci skloni da prilikom obračuna računaju bukvalno sve pa i prekovremeni rad i topli obrok da bi došli do iznosa od 900 maraka.
Mjere
Otkriva i da će Savez sindikata krajem avgusta predložiti mjere koje će biti upućene na adresu Vlade Republike Srpske, a koje bi, između ostalog, trebalo da riješe ovu goruću problematiku, pa i pomenutu.
Za kraj je i poručila da će njen sindikat učiniti sve da bi bili poboljšani radni uslovi, povećane plate radnicima te život učinjen što normalnijim.
– Sistem mora što prije biti uređen da bismo ovaj jaz za Evropom bar malo smanjili. Nema nam druge – poručila je Mišićeva, navodeći da se nada da će njeni prijedlozi dobiti podršku od druga dva stalna učesnika u ovim pregovorima – Vlade Srpske i poslodavaca.
Kada su pitanju podaci Evrostata oni otkrivaju da je radna sedmica zaposlenih u Evropskoj uniji iznosila 36,1 sat, skoro šest manje od BiH (41,4). Najduže se radi u Grčkoj, 39,8 sati, što je i dalje za skoro dva sata kraće nego u BiH. Potom slijede Rumunija sa radnom sedmicom od 39,5 sati, Poljska u kojoj se „arbajtuje” 39,3 i Bugarska sa 39 sati.
U Austriji ona iznosi 33,6 sati, u Njemačka – 34, a u Norveškoj – 33,9. Najkraće se radi u Holandiji, tek 32,2 sata. Kada je u pitanju ostatak Evrope, koji je van ove unije, BiH jedino šiju Turska i Srbija – u kojoj zaposleni u prosjeku rade 41,7 sati sedmično. Kada je u pitanju Holandija, ona je po mnogo čemu specifična.
Prosječna plata iznosi 2.855 evra. Kada je u pitanju minimalac, on iznosi 1.934 evra mjesečno, odnosno 446 sedmično. Iznos minimalne plate vlasti preispituju čak dva puta godišnje – 1. januara i 1. jula. Radna sedmica je vrlo često četiri radna dana.
Pola primanja za hranu
Prosječna neto plata u BiH isplaćena u junu iznosila je oko 1.400 maraka i veća je za dvadesetak u odnosu platu isplaćenu u maju. Najvišu imaju zaposleni u oblasti finansijskih i djelatnosti osiguranja, a najnižu u građevinarstvu, tek nešto više od 1.100 KM.
Kada je u pitanju sindikalna potrošačka korpa za jun, ona je iznosila 2.608 maraka, a najviše se trošilo na prehranu – 1.180 maraka, što znači da više od 40 odsto plate ode na osnovne životne potrepštine.
(Glas Srpske)
