Prije spomenuta situacija je zapravo drugi ključni trenutak u ovoj deceniji za Evropsku Uniju. Prvi je bio dužnička kriza, započeta 2010 godine, koju je u velikoj mjeri spasila Evropska Centralna Banka, i tada prvi čovek banke – Mario Draghi, sa svojim poznatim riječima „sve što je potrebno“ da bi se euro očuvao. Evrozona za vreme gospodina Draghia, dobila je pravi oblik monetarne unije, gdje ECB ima ulogu nadznornika banaka. Unija nije perfektna, jedna od mana je od ključnog značaja u kriznim trenucima, a to je manjak zajedničkog osiguranja depozita.
Međutim, u retrospektivi dužničke krize je bilo od strana samih država pokrenuto veoma malo. Generalno, monetarna unija bez fiskalnog konsenzusa između država ili još idealnije – fiskalne unije, djeluje nekonherentno i veoma nestabilno.
Covid-19 je makroekonomski gledano takozvani externi šok, koji traži fiskalni stimulus – ne samo za zdravstvenu zaštitu, nego prvenstveno za održavanje evropske ekonomije za vreme blokada i mjera socialnog distanciranja. Jedino mugu vlade EU, zajedno, a ne pojedinačno, najefikasnije i najbrže donijeti rješenje za takav izazov.
Nažalost, međutim, EU je ponovno podjeljena između fiskalno jačih sjevernih državnih članica koje predstavljaju Njemačka, Austrija, Finska i Holandija, sa relativno niskom stopom duga po BDP-u (ca. 60%) i sa druge strane fiskalno slabijim državama – skoro pa sve ostale zemlje Unije. Na strani devet zemalja EU-a (Francuska, Italija, Španija, Portugal, Irska, Luksemburg, Slovenija, Belgija i Grčka) predloženo je bilo veoma lukrativno rješenje – takozvane „coronabonds“ ili korona obveznice (zajednički dug svih zemalja eurozone u obliku obveznice za svrhu rešavanja Covid-19 situacije) kako bi se ublažio ekonomski uticaj pandemije.
Fiskalno jake članice protive se zajedničkom dugu zbog straha da bi ovaj napravio kolektivno finansiranje skuplje nego pojedinačno zaduživanje fiskalno jačih zemalja, te bi rezultirao u relativnom povećanju poreskih obaveza ovih članica.
Tehnički gledano postoje i praktična ograničenja, kao na primer granacije i struktura transfera iz nacionalnih proračuna – zahvaljujuči nepostojanju fiksalne unije.
Prema poslednjim rezultatima brojnih sastanka evropskih lidera dolazi do saglasnosti oko paketa pomoći u iznosu od 540 miljardi eura za pomoć ekonomija država članica.
Paket se sastoji iz:
– 240 miljardi eura preko Evropskog Stabilizacijskog Mehanizma (ESM) u obliku kredita preduzećima
– 200 miljardi eura preko Evropske Investicione Banke (EIB) koji obuhvata zajam za mala i srednja preduzeća
– EUR 100 miljarda vrijednog okvira osiguranja od Evropske komisije za izplacivanje plata za nezaposlene
Takođe ministri finansija zemalja EU-a su se složili za uspostavljanje privremenog fonda za oporavak koji se može finansirati „inovativnim finansijskim instrumentima“. Bitka za djelimičnu podelu duga, koju je predložila Francuska, je više-manje odgođena tj. faktički odbijena.
Iako ove mjere idu u dobrom smjeru, one su i dalje pod velikim znakom pitanja, a posebno da li su dovoljne. Ako ne, tada eurozona – i EU u cjelini – neće djelovati odlučno u borbi protiv zajedničkog problema, a podjela među njenim članicama će se nastaviti i vjerovatno još pogoršati.
